tragedia, gatunek  dramatu, którego podstawowym wyróżnikiem jest kategoria tragizmu.

tragedia [łac. < gr. tragōidia ‘koźla pieśń’], gatunek  dramatu, którego podstawowym wyróżnikiem jest kategoria >tragizmu. Ukształtowany w starożytnej Grecji z obrzędów rel. ku czci Dionizosa i >dytyrambu. Początkowo prezentowano wątki tylko z mitu dionizyjskiego, następnie Tespis wprowadził inne mity greckie, z czasem dodano także tematykę świecką. Tragedia grecka ukazuje dążenia wybitnej jednostki, która będąc w konflikcie tragicznym z siłami wyższymi, zmierza ku klęsce. Losy bohatera (herosa) naznaczone były patosem i miały wzbudzać u widzów uczucia litości i trwogi prowadzące do przeżycia >katharsis. Oprócz  celów kultowych, tragedia realizowała także cele polityczne, dydaktyczne, moralizatorskie; miała ściśle określone zasady kompozycyjne. Rozpoczynała się prologiem wprowadzającym w tematykę utworu (występował w nim aktor wyobrażający bóstwo lub główny bohater). Wraz z pieśnią wstępną (parodos) wkraczał  na scenę chór. Jego kolejne pieśni (stasimony) przeplatane były dialogami postaci scenicznych (epejsodionami) noszącymi charakter dzisiejszych aktów dramatu. Całość zamykała pieśń końcowa chóru opuszczającego orchestrę (exodos). Twórcą pierwszej tragedii miał być Choirilos z Aten ok. 524 p.n.e. Klasyczną postać nadali gatunkowi Ajschylos, Sofokles i Eurypides. Do podniesienia roli dramaturgii spektaklu przyczynili się czołowi tragicy rzymscy a zwłaszcza Seneka Młodszy. Tradycja ta stanowiła punkt wyjścia dla tragedii renesansowej (Odprawa posłów greckich Jana Kochanowskiego) i klasycystycznej (Cyd P. Corneille`’a, Fedra J. Racine’a Barbara Radziwiłłówna A. Felińskiego), w której nastąpiła kodyfikacja norm estetycznych (> trzech jedności zasada) i uzależnienie konfliktu tragicznego od społecznego statusu postaci (władca, bohater). Odmienny model tragedii ukształtowali w XVI-XVII w. P. Calderon de la Barca, Ch. Marlowe, a zwł. W. Szekspir. W 1 poł. XVIII w. rozwijała się w Anglii tragedia domowa (G. Lillo, E. Moore), przenosząca konflikt tragiczny do środowisk mieszczańskich, upowszechniona następnie we Francji i Niemczech przez D. Diderota i G.E. Lessinga. Romantycy, wzorując się na Szekspirze i Calderonie, zapoczątkowali proces erozji gatunku; J.W. Goethe, Fryderyk Schiller, Viktor Hugo, G. Byron, Adam Mickiewicz, Juliusz Słowacki, Zygmunt Krasiński, Aleksander S. Puszkin stosowali swobodną poetykę, a przede wszystkim ukazali nowy typ bohatera — zbuntowanego indywidualistę zmagającego się z wielkimi problemami metafizycznymi, moralnymi czy społecznymi. W teatrze XX w. do tragedii antycznej nawiązywali, m.in. Stanisław Wyspiański, T.S. Eliot, J. Giraudoux, J.P. Sartre. Tęsknotę za formą katharsis widać w dramacie ekspresjonistycznym i teatrze okrucieństwa A. Artauda W dalszej ewolucji tragedia, jako forma sceniczna, została wyparta przez niejednorodny gatunkowo dramat. Jej elementy można odnależć we współczesnym filmie; problematykę tragiczną podejmują także zaangażowane społecznie i politycznie teatry awangardowe. 

Hasło w >Wikipedii.