O sztukach wszelakich - zespół teatralny
zespól teatralny, to grupa osób, które wspólnie tworzą przedstawienia teatralne.
Dawniej: trupa teatralna, ansambl, antrepryza, kompania - grupa osób, które wspólnie tworzą przedstawienia teatralne. Są zespoły teatralne: zawodowe, amatorskie, wędrowne, impresaryjne, studenckie, szkolne i in. Zawodowe zespoły teatralne dzielą się na zespoły: artystyczny, techniczny, administracyjny. W teatrze zawodowym (repertuarowym, stałym) zawsze kształtuje się pewien typ wspólnoty i model twórczości.
Budowanie zespoły teatralne wzajemnie się rozumiejącego i współdziałającego jest jednak skomplikowane i dobremu dyrektorowi zajmuje to 5-10 > sezonów. Najlepsze zespoły teatralne spaja wspólnota programowa, estetyczna, ideowa oraz > zasady etyki teatralnej; na czele zespołu stoją wielkie indywidualności (Jerzy II i Ludwig Chronegk – Meiningeńczycy, Konstanty Stanisławski i Władimir Niemirowicz-Danczenko – Moskiewski Teatr Artystyczny; Juliusz Osterwa i Mieczysław Limanowski – Reduta; Jerzy Grotowski i Ludwik Flaszen – Teatr 13 Rzędów i Teatr Laboratorium; Tadeusz Kantor – Cricot 2; Zygmunt Hűbner – Teatr Wybrzeże, Stary Teatr w Krakowie, Teatr Powszechny w Warszawie (dziś im. Zygmunta Hűbnera).
Stały teatr repertuarowy jest instytucją. Kieruje nią dyrektor administracyjny; dba on o jej sprawne funkcjonowanie, o zespól administracyjno-techniczny, budynek, zaplecze techniczne a zwłaszcza o finanse, które pochodzą w Polsce z Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego (dla wiodących scen polskich), samorządów lokalnych, ze sprzedaży biletów, programów i od sponsorów.
Spektakl teatralny jest wynikiem pracy zespołowej; są różne sposoby tworzenia widowiska teatr., zwłaszcza w teatrach awangardowych; w większości > teatrów repertuarowych przyjęła się > metoda K. Stanisławskiego; dyrektor artystyczny (z reguły reżyser) i jego kierownik literacki odpowiedzialni są za politykę repertuarową teatru; wybierają dramat do wystawienia; reżyser etatowy reżyseruje sztukę lub szukają innego; dopracowują koncepcję wystawienia sztuki; przygotowywany jest > egzemplarz; trwa praca nad > obsadą aktorską – teatr korzysta ze swoich etatowych aktorów, ale też zatrudnia aktorów z zewnątrz, na gościnne występy i jest to przeważnie gwiazda, która ściągnie widzów do teatru; dokonują też wyboru scenografa, kompozytora i innych specjalistów; od początku współpracują z nimi > asystenci, którymi są m.in. studenci reżyserii, scenografii itp.; kierownik literacki dba o > prawa autorskie, czyli uzyskuje zgodę autora (spadkobierców) na wystawienie sztuki i, po wyznaczeniu daty > premiery, współpracuje z biurem organizacji widowni, w przeprowadzeniu kampanii reklamowej (afisz, plakat, program, wywiady z artystami, konferencje prasowe itp.); organizator pracy artystycznej opracowuje harmonogram prób, aby nie kolidowały z bieżącym repertuarem i innymi zajęciami aktorów (film, telewizja, estrada itp.); harmonogram prób umieszczany jest na tablicy ogłoszeń z zaznaczeniem, które sceny sztuki będą próbowane danego dnia i w jakiej kolejności; scenograf sprawdza w magazynach czy będzie można skorzystać z ich zasobów; następnie w pracowniach wykonywane są brakujące elementy scenograficzne, kostiumy, rekwizyty; niektóre zamawia się w innych teatrach czy firmach scenograficznych; aktorzy przystępują do prób, które z reguły trwają przez trzy miesiące, początkowo od 1000 do 1400, ale przed premierą także popołudniami; od pierwszej próby obecny jest > sufler, a asystent reżysera na egzemplarzu odnotowuje zmiany w tekście, ruch sceniczny, przynosi reżyserowi kawę itp.; najpierw są próby analityczne i czytane, w czasie których reżyser przedstawia swoją koncepcję widowiska i interpretację tekstu, którą aktorzy wypracowują z egzemplarzem w ręku; próby sytuacyjne odbywają się w salach prób, gdzie markuje się ustawienie elementów dekoracji; aktorzy zakładają stroje markujące kostiumy, by nauczyć się naturalnie w nich poruszać; rekwizytor sukcesywnie dostarcza rekwizyty; z choreografem odbywają się próby taneczne; z fechmistrzem – pojedynki na szable; śpiewających aktorów trzeba rozśpiewać i wyreżyserować piosenki; w sztukach historycznych trzeba przypomnieć zasady poruszania się w dawnych strojach, gestów z epoki; kompozytor nagrywa muzykę do spektaklu. Wreszcie próby sytuacyjne przechodzą na scenę; gdy są sceny z otwartym ogniem, wtedy za kulisami czuwa teatralny strażak; z dnia na dzień przybywa dekoracji; z boku sceny, przy pulpicie pracuje >inspicjent, który przygotowuje organizacyjną i techniczna stronę spektaklu; przywołuje z bufetu aktorów na próby kolejnych scen; akustycy sukcesywnie włączają się do prób z nagraniami, albo muzycy, jeżeli muzyka jest na żywo; wreszcie przychodzi czas na próby kostiumowe; aktorzy są też charakteryzowani; bez aktorów odbywa się odbiór dekoracji i próby techniczne jej zmian z pełną obsadą maszynistów (którzy często są też statystami w spektaklu); próby techniczne są poświęcone ustawieniu nagłośnienia a zwłaszcza >oświetlenia; przychodzi czas prób generalnych, kiedy łączy się wszystkie elementy widowiska – nawet ukłony końcowe; na trzecią próbę generalną zaprasza się pierwszych widzów: rodziny, klub miłośników teatru, zaprzyjaźnioną szkołę itp.; premiera jest niezwykłym świętem teatru i ma charakter >gali; wszyscy są strasznie zdenerwowani i stremowani, ale z zasady wszystko się udaje; po premierze jest przyjęcie; w trakcie następnych spektakli aktorzy i zespół techniczny dopracowują widowisko, by po nich zaprosić dziennikarzy na premierę prasową. Każdego wieczoru spektaklem opiekuje się asystent reżysera, albo organizator pracy artystycznej, albo ktoś z działu organizacji widowni; bywa, że z powodu choroby aktora, trzeba zrobić zastępstwo; wtedy zarządza się próbę tych scen, w których grać ma ten aktor; po dłuższej nieobecności spektaklu w repertuarze przeprowadza się próby wznowieniowe; podobne próby są w trakcie występów gościnnych, w objeździe, gdzie zespół musi ograć nową przestrzeń. Kiedy sztuka schodzi z afisza, aktorzy przygotowują sobie nawzajem różne figle, aby „ugotować” kolegę, czyli doprowadzić do niekontrolowanego śmiechu – warto na taki spektakl się wybrać. Pewną odmianą zespołów teatralnych są grupy należące do nurtu > teatru otwartego, stanowiące wspólnoty artystyczne, tworzące spektakle metodą > kreacji zbiorowej.
« powrót
