O sztukach wszelakich - wstęp
wstęp, wszystkie wypowiedzi rozwijające się w czasie mają swój początek, ale każda przyjmuje formę adekwatną do dziedziny sztuki i zamierzeń autora.
wstęp, wszystkie wypowiedzi rozwijające się w czasie mają swój początek, ale każda przyjmuje formę adekwatną do dziedziny sztuki i zamierzeń autora; niektóre wstępy przekształciły się w samodzielny utwór.
1. literatura, teatr, film:
p r o l o g, [gr., łac.], część wstępna dzieła, często wyjaśniająca intencje autorów; wprowadzająca w konflikt dramatyczny, jak w tragedii antycznej; informująca o poprzednich wydarzeniach, czasie, miejscu i postaciach, które będą miały wpływ na fabułę;
p a r o d o s [gr. parodos ‘przejście’), wstępna pieśń >chóru w tragedii greckiej, wykonywana bezpośrednio po prologu, podczas wkraczania na > orchestrę;
e k s p o z y c j a [łac. exposito ’wyłożenie’], wprowadzenie w tematykę, intrygę i świat postaci utworu, wyjaśniające początkową sytuację;
i n w o k a c j a (łac. invocatio ‘wezwanie’ < invocare ‘wzywać’) rozwinięta apostrofa, rozpoczynające utwór sceniczny, epicki (w eposie, epice heroicznej), w której autor zwraca się z wezwaniem do bogów, muz, patrona, mecenasa o inspirację; itp.
p r z e d a k c j a, prezentacja w prologu lub w trakcie fabuły wydarzeń z przeszłości jako >retrospekcja (w utworach SF lub parapsychologicznych mogą to być wydarzenia z przyszłości), ze skutkami których (lub przyczynami) zapoznamy się obecnie;
2. muzyka
p r z y g r y w k a, krótki wstęp instrumentalny, improwizowany do utworu wokalnego, sceny operowej czy baletowej;
p r e a m b u ł a [gr. préambule < p.łac. praeambulus ‘idący przed’, ‘poprzedzający’] wczesna forma preludium, grana na organach oraz lutni; także w lit. wprowadzenie do tekstu, niekoniecznie związane z nim treściowo;
p r e l u d i u m [łac.], w XV–XVI w. krótki utwór o charakterze improwizowanym poprzedzający kompozycję wokalną; w okresie baroku wstęp do suity lub fugi; później, samodzielne preludia fortepianowe; także w liryce;
u w e r t u r a [franc.], instrumentalny wstęp do opery, oratorium;
i n t r o d u k c j a [łac. ‘wprowadzenie’], wstępny instrumentalny, improwizowany fragment utworu (np. symfonii, opery);
zob. też. sytuacje.
