O sztukach wszelakich - Teatry Laboratorium J. Grotowskiego i L. Flaszena.
....
Wszystko zaczęło się od Teatru 13 Rzędów. W 1958 r. był to autorski teatr kameralny, założony w Opolu przez małżeństwo Stanisławę Łopuszańską i Eugeniusza Ławskiego, aktorów Teatru Ziemi Opolskiej. Miał stworzyć alternatywę dla repertuaru opolskiego teatru, jednak zaledwie po dwóch spektaklach, inicjatorzy, zniechęceni problemami administracyjnymi i finansowymi, wycofali się, wyjeżdżając do Katowic. Teatr przejęli wtedy: Ludwik Flaszen, jako kierownik literacki i Jerzy Grotowski, jako kierownik artystyczny. Z założenia miał to być nowy, zawodowy teatr poszukujący – a jak historia pokaże – teatr otwierający Drugą Reformę Teatru. W 1962 r. teatr zmienił nazwę na Teatr Laboratorium 13 Rzędów.
Zespół, wzorując się na Reducie Juliusza Osterwy, stworzył ośrodek kultury teatralnej, realizując liczne spotkania z widzami, powołał Estradę Publicystyczną, która m.in. w 1961 r. przygotowała dwa tzw. faktomontaże: Turyści i Gliniane gołębie. W tym okresie głównym zamierzeniem było jednak poszukiwania nowej formuły teatru, w którym za najważniejsze uważano etyczne podejście aktora do widza i sztuki teatralnej. Wówczas narodziła się forma „teatru ubogiego”, przy znacznym twórczym udziale architekta-scenografa Jerzego Gurawskiego i nowe metody pracy aktora, będące wynikiem prób przy powstawaniu spektakli Orfeusz wg Jean Cocteau 1959, Misterium Buffo wg Włodzimierza Majakowskiego 1960, Dziady wg Adama Mickiewicza 1960, Kordian wg Juliusza Słowackiego 1962, Akropolis wg Stanisława Wyspiańskiego ze scenografią Józefa Szajny 1962 (pięć kolejnych wersji), Tragiczne dzieje doktora Fausta wg Chrisophera Marlowe’a 1963. W 1962 r. przyjęto dla teatru nazwę Teatr Laboratorium 13 Rzędów. Kiedy w 1965 r. Opole wymówiło teatrowi siedzibę, zespół przeniósł się do Wrocławia, działając tam już jako Teatr Laboratorium.
Wrocławski Teatr Laboratorium był kontynuacją Teatru 13 Rzędów i Teatru Laboratorium 13 Rzędów z Opola. Działał w latach 1965-67 we Wrocławiu, już jako Teatr Laboratorium, instytucja naukowo-badawcza (1967-71): Teatr Laboratorium – Instytut Badań Metody Aktorskiej; od 1971 r. do jego rozwiązania w 1984 r. nazwany: Instytut Aktora – Teatru Laboratorium.
Zmiany nazw wskazują na rodzaj prac warsztatowych i kierunki poszukiwań, zwłaszcza, że w tym okresie zrealizowano niewiele spektakli, ale oddziałały one na kierunek poszukiwań w sztuce aktorskiej i świadomości artystycznej twórców teatru światowego. Zespół w tym okresie tworzyli m.in. Rena Mirecka, Ryszard Cieślak, Zbigniew Cynkutis, Antoni Jahołkowski, Zygmunt Molik, Stanisław Ścierski. Do najważniejszych realizacji Teatru Laboratorium należą: Książę Niezłomny 1965, Apocalypsis cum figuris 1968 – spektakl pozostający jedynym jego oficjalnym programem do rozwiązania zespołu (oprócz Thanatos Polski, reż. Ryszard Cieślak 1981). Teatr Laboratorium skupił się na organizowaniu warsztatów aktorskich i projektów międzynarodowych (np. Uniwersytet Poszukiwań w 1975). Grotowski i jego aktorzy prowadzili staże w wielu krajach Europy i USA. W ostatniej fazie pracy Instytut zajmował się w większym stopniu poszukiwaniem uniwersalnych prawd człowieczeństwa, otwierania wyobraźni niż nowych metod teatralnych.
W miejsce teatru powołano w 1990 r. z inicjatywy Aliny Obidniak i Zbigniewa Osińskiego Ośrodek Badań Twórczości Jerzego Grotowskiego i poszukiwań Teatralno-Kulturowych, który w 2007 r. przekształcono w Instytut im. Jerzego Grotowskiego.
Zbigniew Osiński, Jerzy Grotowski. Źródła, inspiracje, konteksty, Gdańsk 1998.
Zbigniew Osiński, Grotowski i jego Laboratorium, Warszawa 1980.
Hasło ze strony >>> Instytutu im. Jerzego Grotowskiego
lub
Hasło ze strony >>> 21 Społecznego Liceum Ogólnokształcącego im. Jerzego Grotowskiego.
« powrót
