O sztukach wszelakich - symbol
symbol, jedna z najważniejszych figur retorycznych; są to motywy występujące w dziele, będące znakiem treści bezpośrednio nie ujawnionych i mające sygnalizować ich istnienie.
symbol [gr. sýmbolon ‘wiązać razem’, ‘znak rozpoznawczy’], jedna z najważniejszych >figur retorycznych; są to motywy występujące w dziele, będące znakiem treści bezpośrednio nie ujawnionych i mające sygnalizować ich istnienie; istotą symbolu jest nieprzetłumaczalność nieokreślonych i wieloznacznych treści w nim zawartych, których nie sposób sprowadzić do jednego sprecyzowanego znaczenia, gdyż taka redukcja unicestwiłaby istotny sens symbolu. Wiele symboli z czasem jest upraszczanych w społecznym odbiorze stając się >alegorią. Goethe stwierdzał, że każde dzieło sztuki jest symbolem.
Charakterystyczny jest dla sztuki Wschodu, a w Europie występowanie symbolu nasilało się programowo w niektórych epokach (średniowiecza, baroku, romantyzmu czy w modernizmu) i nurtach np. twórczości mistycznej, symbolizmu przeł. XIX-XX w ekspresjonizmu, surrealizmu. Symbol obecny jest w każdej dziedzinie sztuki.
Odbiór symbolu jest dwustopniowy. Najpierw lokalizuje się w strukturze świata przedstawionego pewne motywy (postać, zdarzenie, sytuację, przedmiot, związki słów itd.) o zdecydowanie wieloznacznym charakterze a następnie podejmuje się próby rozszyfrowania znaczenia, zakładając możliwość różnych interpretacji i sposobów rozumienia, np. postać szekspirowskiego Hamleta, Chochoł z Wesela Stanisława Wyspiańskiego, przedmioty z obrazów Salwadora Dali, postać Śmierci w Siódmej pieczęci Ingmara Bergmana, różyczka z Obywatela Kane Oorsona Wellesa, całe sekwencje z filmów Pies andaluzyjski Luisa Buñuela, Popiołu i diamentu Andrzeja Wajdy czy Dekalogu I-X Krzysztofa Kieślowskiego.
Charakterystyczny jest dla sztuki Wschodu, a w Europie występowanie symbolu nasilało się programowo w niektórych epokach (średniowiecza, baroku, romantyzmu czy w modernizmu) i nurtach np. twórczości mistycznej, symbolizmu przeł. XIX-XX w ekspresjonizmu, surrealizmu. Symbol obecny jest w każdej dziedzinie sztuki.
Odbiór symbolu jest dwustopniowy. Najpierw lokalizuje się w strukturze świata przedstawionego pewne motywy (postać, zdarzenie, sytuację, przedmiot, związki słów itd.) o zdecydowanie wieloznacznym charakterze a następnie podejmuje się próby rozszyfrowania znaczenia, zakładając możliwość różnych interpretacji i sposobów rozumienia, np. postać szekspirowskiego Hamleta, Chochoł z Wesela Stanisława Wyspiańskiego, przedmioty z obrazów Salwadora Dali, postać Śmierci w Siódmej pieczęci Ingmara Bergmana, różyczka z Obywatela Kane Oorsona Wellesa, całe sekwencje z filmów Pies andaluzyjski Luisa Buñuela, Popiołu i diamentu Andrzeja Wajdy czy Dekalogu I-X Krzysztofa Kieślowskiego.
Encyklopedia symbolizmu, Warszawa 1992.
« powrót
