postać, to każdy ożywiony element świata przedstawionego, który poprzez działanie mentalne czy fizyczne wpływa na fabułę a tym samym na przeżycia i reakcje odbiorcy dzieła.

postać, to każdy ożywiony element świata przedstawionego, który poprzez działanie mentalne czy fizyczne wpływa na fabułę a tym samym na przeżycia i reakcje odbiorcy dzieła. Postacią jest przede wszystkim każdy człowiek, ale może nim być również zwierzę czy przedmiot ożywiony poprzez > animizację czy > personifikację a nawet ktoś lub coś czego nie ma fizycznie, ale wpływa na przebieg zdarzeń, np. poprzez medium. Postać konstruowana jest poprzez działania, opis, obraz, wygląd zewnętrzny, zarys cech osobowości, dialogi itp.; jest też wypadkową użytych w dziele: konwencji, stereotypów wynikających z tradycji danej dziedziny sztuki, rodzaju i gatunku, modeli zaczerpniętych przez twórcę dzieła z życia społecznego (np. obraz polityka) czy innych dzieł (np. typ faustyczny, hamletyczny) a także wartości zawartych np. w światopoglądzie postaci czy konstrukcji świata przedstawionego.

Z uwagi na udział postaci utworu w przebiegu zdarzeń wyróżnia się kilka ich kategorii: aktywna (czynnie wpływająca na przebieg akcji), pasywna (uzależniona od działań innych osób), pozytywna i negatywna (świadomie przyczyniająca się do nieszczęść innych, np. czarny charakter, → famme fatale), dynamiczna, która w toku akcji może ulegać wewnętrznym przemianom (np. Kordian), statyczna – pozostaje niezmienną, (np. Rambo). Przede wszystkim jednak postać dzieli się na główne, uboczne i epizodyczne, które w teatrze, filmie, słuchowisku itp. nazywane są też > rolami pierwszoplanowymi, drugoplanowymi, epizodycznymi. Postaci głównej przysługuje miano bohatera, nazywanego inaczej protagonistą [gr. protagonistés ‘pierwszy, główny aktor tragedii’ od prótos ‘pierwszy’ + agonistés ‘aktor’], gdyż uczestniczy bezpośrednio lub pośrednio we wszystkich zdarzeniach i sytuacjach utworu, łączy w różny sposób wszystkie elementy dzieła, najczęściej wokół niego koncentruje się akcja, na której przebieg ma wpływ, tak jak i na losy innych postaci i bohaterów. W poetykach wyróżnia się cztery rodzaje bohaterów: 1) tragiczny prowadzi walkę z całym światem i sobą samym, która kończy się jego osobistą klęską. Znani tytułowi bohaterowie wielkich literackich tragedii stają się często wzorcami > typów postawy, jak: Edyp, Faust, Hamlet, Prometeusz, Werter itp.; 2) dramatyczny bywa zwykłym zjadaczem chleba (np. Lester Burnham z filmu American Beauty), postacią komiczną (np. Kargul z filmu Sami swoi), życiowym nieudacznikiem (liczni bohaterowie Ch. Chaplina czy Piszczyk z filmu Zezowate szczęście), ale próbuje odnaleźć sens życia, podejmuje wyzwania losu i dnia codziennego; są też i tacy, którzy wyróżniają się jakimiś cechami, wartościami przez co stają się dla odbiorców autorytetem, wzorcem, lub chociażby źródłem refleksji o postawach życiowych (Don Kichot czy filmowy Edi); 3) bohaterem zbiorowym może być środowisko, grupa społeczna, zawodowa, pokoleniowa a także naród, którzy mają istotny wpływ na kształtowanie wydarzeń i wymowę dzieła (np. >chór w greckich tragediach czy oddział żołnierzy broniących mostu w filmie Szeregowiec Ryan); do bohaterów zaliczamy też 4) antybohatera, którego wprowadził >teatr absurdu; jest to postać bez tożsamości, która nie ma wpływu na bieg wydarzeń, jest elementem manipulowanym przez innych czy przez cywilizację. Postaci drugoplanowe są czynnymi uczestnikami wydarzeń mającymi wpływ na przebieg akcji i tworzenie systemu wartości dzieła; mają najczęściej zindywidualizowane cechy; wchodzą w konflikty z innymi postaciami i często mają wpływ na bohatera (np. Papkin w Zemście Aleksandra Fredry); są wśród nich także postaci tragiczne, dramatyczne i zbiorowe, które tworząc tło wydarzeń mają jednak wpływ na perypetie akcji (np. chór w Kartotece T. Różewicza czy oddziały wojskowe w filmach batalistycznych). Postaci epizodyczne, nazywane w teatrze ogonami, figurantami, halabardnikami i są to pojedyncze postaci tworzące role bez tekstu (np. pracownicy biura, kelner), występujące w tłumie > statystów (np. przechodzień na ulicy) stanowiąc tło społeczne dla dziejących się scen, dodają im kolorytu, pozwalają uwypuklić elementy fabuły czy role bohaterów i postaci drugoplanowych itp. Szczególną odmianą postaci jest typ [gr. typos ‘odbicie, obraz’], nazywany też maską, obdarzony ponadindywidualnymi, typowymi cechami, pewnym typowym sposobem bycia, uznający taki system wartości, jaki jest reprezentatywny dla tego typu ludzi czy środowisk. Typowa postać nie jest pozbawiona pewnych rysów indywidualnych, ale nie są one tak wyraziste jakie ma charakter [gr. charaktér ‘znak, pieczęć, wizerunek’], czyli postać o wyraźnie zindywidualizowanych cechach, o bogatej osobowości, ukształtowanym systemie wartości. Obie w społecznym odbiorze uzyskują >alegoryczne cechy, wady jak postaci ukazywane w > komedii dell`arte, bajce (np. maska zwierzęca lwa, lisa), westernie, dramatach do XX w. (np. > subretka) itp. W teatrze spotykamy się też z terminem figura. Określa ona postać wyobrażającą Boga lub w >teatrze lalek postaci >lalek mechanicznych, lalek >teatru cieni i w > szopce. W klasycznych dramatach spotykamy się z rezonerem [fr. raisonneur od raisonner ‘rozumować’], postać, która w pewnym sensie przejęła funkcje starożytnego chóru; czasem jest to porte-parole autora; to pewny siebie bohater, lubiący pouczać, rozprawiać, mądrzyć się; reprezentuje „obiektywny” i „słuszny” punkt widzenia na zachowania osób, dziejące się wydarzenia, konflikty także formułujący morał utworu, np. Kleant w Świętoszku Moliera.

Postać w filmie >>>
Postać - mówi Kazimierz Kutz >>>