Juliusz Osterwa, właściwie Juliusz Andrzej Maluszek (1885-1947), polski aktor, reżyser, dyrektor teatrów.

Juliusz Osterwa, właściwie Juliusz Andrzej Maluszek (1885-1947), polski aktor, reżyser, dyrektor teatrów. Debiut 1904 w Krakowie, gdzie także występował w kabarecie >Zielony Balonik, w teatrach Poznania, Wilna, od 1910 głównie w Warszawie (Teatr Letni, Nowy, Polski, Rozmaitości); podczas I wojny światowej reżyser Teatru Polskiego w Moskwie i Kijowie. Tam spotkał i współpracował z Konstantym Stanisławskim poznając jego teatr i metodę. 1919 założył w Warszawie z Mieczysławem Limanowskim teatr >Redutę, wpisując się do grona twórców>Wielkiej Reformy Teatru. Kierując Redutą był jednocześnie dyrektorem Teatru Rozmaitości w Warszawie (1923–25, przywracając mu 1924 nazwę >Teatr Narodowy) i Teatru im. Juliusza Słowackiego w Krakowie (1932–35). Po II wojnie światowej współpracował z Teatrem Polskim w Warszawie; 1946–47 dyrektor teatrów i Państwowej Szkoły Dramatycznej w Krakowie. Zyskał opinię najsprawniejszego polskiego reżysera w okresie międzywojennym. Jako reżyser zaważył na powodzeniu dramaturgii Stefana Żeromskiego i Jerzego Szaniawskiego. Był jednym z najwszechstronniejszych aktorów o dużej skali wyrazu dramatycznego i komicznego, amant, posiadał doskonałość środków gry w różnych stylach, umiejętność skupiania uwagi na sobie, wprowadził nowatorski, antydeklamatorski, antypatetyczny sposób mówienia wiersza. ”Wątpię – pisał znakomity krytyk T. Terlecki – czy był w Polsce ktoś, kto by się nie poddał magii tej osobowości aktorskiej”. Największe osiągnięcia aktorskie, a zarazem reżyserskie to: Książę Reichstadtu — Orlątko E. Rostanda, Fantazy 1916 i Don Fernand — Książę niezłomny 1918 J. Słowackiego wg P. Calderóna de la Barca, Konrad — Wyzwolenie S. Wyspiańskiego 1918, Student — Ptak J. Szaniawskiego 1923, Sułkowski 1917 i Przełęcki — Uciekła mi przepióreczka 1925 S. Żeromskiego, tytułowy Fircyk w zalotach F. Zabłockiego. W historii teatru polskiego Osterwę można zaliczyć do trzech najważniejszych obok Wojciecha Bogusławskiego i Jerzego Grotowskiego. Dokonaniem jego życia była Reduta, jej program i wychowankowie (aktorzy, reżyserzy, scenografowie i pracownicy teatru). Było to pierwsze w Polsce laboratorium teatralne skupiające wokół mistrza zintegrowany zespół teatralny, zespół przestrzegający zasad etycznych w pracy i życiu prywatnym. Wysiłki organizatorskie i reżyserskie Osterwy oceniano różnie, nie brakowało w nich elementów utopii; bywało, że zespół jego nazywano „klasztorem”, ale prawdą jest, że nauczył on wszystkich członków zespołu „ciężko i twórczo pracować”, jak podsumował swoją tam pracę Stefan Jaracz. „Przedstawienia Reduty cechowała niebywała pieczołowitość przygotowania aktorskiego i reżyserskiego, znaczna komunikatywność oraz estetyzm sceniczny” (T. Kudliński). Kultywował realizm i słowo poetyckie, tworzył żelazny repertuar narodowy. Teatr był swego rodzaju spółdzielnią zespołu (działówką), ale wiadomo, że Osterwa utrzymywał go przeznaczając na jego działalność swoje honoraria uzyskane za gościnne występy w farsach i komediach na scenach innych teatrów. Legenda Reduty i Osterwy do dziś oddziaływuje na polski teatr, był dla wielu inspiracją tworzenia autorskich placówek: Jerzego Grotowskiego i Ludwika Flaszena, Zygmunta Hűbnera, Józefa Szajny, Tadeusza Kantora, Jana i Haliny Machulskich, Henryka Boukołowskiego i MagdyTeresy Wójcik i wielu innych pol. twórców >Drugiej Reformy Teatru.