O sztukach wszelakich - lalka
lalka, figurka przedstawiająca postać ludzką, zwierzęcą, fantastyczną, przedmiot użytkowy przeznaczona do odegrania roli.
lalka, figurka przedstawiająca postać ludzką, zwierzęcą, fantastyczną, przedmiot użytkowy przeznaczona do odegrania roli; występuje zwłaszcza w → teatrze lalek, ale również w operze, teatrze dramatycznym, teatrze cieni, filmie animowanym, szopce, w programach telewizyjnych dla dzieci. W spektaklach realizowanych na żywo lalka ożywia aktor-lalkarz, wygłaszając jednocześnie jej tekst; w filmie lalkowym ożywia animator, a teksty nagrywane są przez aktorów na ścieżce dźwiękowej; o klasyfikowaniu lalki decyduje sposób prezentacji i animacji.
Kukiełka (zw. lalką polską) osadzona jest na patyku, porusza nią animator ukryty za parawanem; niekiedy mechanizm tej lalki jest rozbudowany, dzięki czemu można poruszać jej rękami i dolną szczęką. Odmiany kukiełki to: jawajka – lalka z ruchomymi rączkami prowadzonymi za pomocą drążków, pochodząca z azjatyckiego teatru lalek, od końca XIX w. popularna także w teatrze europejskim, oraz
lalka cieniowa(→ teatr cieni), wykonana z wyprawionej skóry, umieszczana za oświetlonym ekranem, na którym widzowie oglądają jej sylwetkę.
Pacynka (lalka rękawiczkowa) – znana od XVIII w., nakładana jest bezpośrednio na dłoń aktora-animatora, który – najczęściej ukryty za parawanem – używając palców, porusza głową lalki i jej rękami; kukła, połączona kostiumem z aktorem brzuchomówcą, ożywiana jest jak pacynka. Popularna była w teatrze mimów rzymskich, gdzie grała rolę krytycznego ironisty, który mógł wyśmiewać wszystko i wszystkich, podobnie jak błazen; została reaktywowana w średniowieczu jako kobolda(niem. Kobold ‘zły duch’, ‘goblin’).
Manekin to lalka wielkości człowieka wprowadzona do praktyki teatralnej przez Tadeusza Kantora; była scenicznym partnerem aktora (jednocześnie jej animatora).
Marionetka to lalka z ruchomymi stawami, przyczepiona do krzyżaka za pomocą nici lub drutów, poruszana przez animatora ukrytego na pomoście u góry sceny;
Lalka mechaniczna poruszana jest nakręcaną sprężyną, hydraulicznie, silniczkami elektrycznymi, bywa też sterowana drogą radiową.
W teatrze bunraku pięknie odziane lalki około metrowej wysokości, ważące 5–20 kg, wyposażone są w ruchome palce, usta, oczy i brwi.
W teatrze rąk lalkami stają się ręce aktora.