O sztukach wszelakich - Fredro Aleksander
Fredro Aleksander, hrabia, polski komediopisarz, pamiętnikarz i poeta.
Fredro Aleksander, hrabia (1793-1876), polski komediopisarz, pamiętnikarz i poeta. Wykształcenie zdobył w ziemiańskim dworze. Brał udział w wojnie z Rosją 1812, zbiegł z rosyjskiej niewoli. Ciągle jest najwybitniejszym polskim komediopisarzem. Tworzył komedie (pisał wierszem i prozą) twórczo wykorzystując wszelkie odmiany >komizmu. Uprawiał satyrę obyczajową, ukazując życie codzienne szlachty galicyjskiej w 1. połowie XIX w. Realizując komizm postaci kreuje barwne, charakterystyczne – często pogłębione lub karykaturalne – portrety psychologiczne. Jest mistrzem komedii sytuacji i intrygi. Wprowadził do języka polskiego nowoczesny komizm językowy często spleciony z komizmem sytuacyjnym. Korzystał z tradycji komedii europejskiej (rzymskiej, dell’arte, molierowskiej) oraz z teatru ludowego i farsy. Zaliczany jest do dramaturgów romantycznych, choć bliższe były mu racjonalne ideały oświecenia. Do romantyzmu zbliża go, zgodny z tą epoką, sprawczy wpływ miłości na przebieg zdarzeń. Za nierealizowanie typowych romantycznych dramatów był ostro krytykowany, m.in. przez S. Goszczyńskiego i L. Dunina Borkowskiego, z powodu których „złamał pióro” na 18 lat. Najwybitniejsze komedie napisał w pierwszym okresie twórczości do 1835: Pan Geldhab 1818 (wyst. 1821), Mąż i żona (wyst. 1822), Pan Jowialski (wyst. 1832), Śluby panieńskie, czyli Magnetyzm serca (wyst. 1833), Zemsta (wyst. 1834), Dożywocie (wyst. 1835) oraz Wielki człowiek do małych interesów (wyst. 1877). Napisał wspomnienia Trzy po trzy (1844-46, wyd. 1917), wiersze, bajki, m.in. Paweł i Gaweł, aforyzmy; zob. też: krytyka artystyczna.
