O sztukach wszelakich - Druga Reforma Teatru
Druga Reforma Teatru, całokształt działań i postulatów teoretycznych w teatrze światowym podjętych w latach 50. XX w. i trwających do dzisiaj.
Druga Reforma Teatru, całokształt działań i postulatów teoret. w teatrze światowym podjętych w latach 50. XX w. i trwających do dzisiaj. D.R.T. jest kontynuacją i rozwinięciem idei głoszonych przez twórców → Wielkiej Reformy Teatru (m.in. A. Appię, A. Artauda, J. Copeaux, Wsiewołoda Meyerholda, Juliusza Osterwę, Konstantego Stanisławskiego, S. Wyspiańskiego), wchłonęła też doświadczenia teatru instrumentalnego, awangardy plast., a także kabaretu artystycznego. Pierwszy okres D.R.T. wypełniły działania twórców teatru absurdu (1950-65), wspólnotowe seanse Living Theater (od 1959), poszukiwania Teatru 13 Rzędów Jerzego Grotowskiego i Ludwika Flaszena w Opolu (od 1959), pierwsze happeningi (od 1959), działania teatru Cricot 2 – T. Kantora (od 1959), inscenizacja Kartoteki T. Różewicza (1960), spektakle na off-off-Broadway w Nowym Jorku (1962) i Bred and Puppet Theatre P. Schumanna (1962); łączyło je dążenie do zmiany formuły spektaklu i otwarcia członków zespołu teatr. na siebie samych i na widzów; do zintegrowania tych działań przyczyniły się → festiwale teatralne: młodego teatru w Nancy (od 1964, Francja) i Teatru Otwartego we Wrocławiu (od 1967). W latach 70. twórcy dążyli do nadania teatrowi cech artyst. procesu dokonującego się we wspólnocie, polegającego na wymianie emocji i myśli wszystkich uczestników spotkania, wyzwalaniu aktywności widza-świadka-uczestnika, zamienianiu się rolami między aktorami i widzami. Aktor, jako członek wspólnoty ideowo-artyst., stawał się animatorem spotkania z widzem, a celem spotkania było uczynienie z widza świadka, uczestnika, współtwórcy wydarzenia, które w niektórych przypadkach przestawało być widowiskiem, stając się swego rodzaju obrzędem. Ważnym zjawiskiem jest społeczno-polityczne zaangażowanie zespołów – najczęściej studenckich; ich członkowie byli niejednokrotnie represjonowani, co przyjmowali jako świadectwo jedności artykułowanych poglądów w życiu i sztuce. Dokonania pol. zespołów są nadzwyczaj owocne. Ruch D.R.T. zainspirowały w pol. kulturze dokonania twórców lat 40.-50: M. Kotlarczyka w Teatrze Rapsodycznym, Tadeusza Kantora Teatrze Niezależnym, M. Białoszewskiego w Teatrze Osobnym, a następnie ruch kulturowy przełomu Października’56 i powstałe niezależne teatry, kabarety, kluby studenckie: w Gdańsku - Bim Bom i Żak, w Warszawie - Studencki Teatr Satyryków, klub Stodoła i klub Hybrydy, w Krakowie - klub Pod Jaszczurami i klub Rotunda, w Poznaniu - klub Od Nowa, we Wrocławiu - klub Pałacyk. Wśród zespołów zawodowych wspólnej przestrzeni dla aktora i widza, przestrzeni w której następuje dialog, szukały m.in. teatr Adekwatny i Teatr Ochoty. Zespoły powstałe w środowisku studenckim najczęściej do dziś poszukują swojej drogi, jak Teatr Provisorium, łódzki Teatr 77, Akademia Ruchu, Teatr STU, Teatr Ósmego Dnia; w Europie - P. Brook, E. Barba i jego Odin Teatret; w USA - R. Wilson, wRosji - A.A. Wasiljew.Ważne rozdziały w dziejach D.R.T. zapisały Teatr Laboratorium, Teatr Plastyczny KUL i Stowarzyszenie Teatr. „Gardzienice”.
K. Braun, Druga Reforma Teatru?, Wrocław 1979.
« powrót