O sztukach wszelakich - cyrk
Cyrk - miejsce przeznaczone do prezentacji spektakli cyrkowych.
cyrk [łac. circus ‘koło’, ‘okrąg’],
1) W staroż. Rzymie budynek przeznaczony do wyścigów konnych, wzniesiony na planie wydłużonej elipsy ze ściętym jednym z krótkich boków, widownia składała się z ław wznoszących się amfiteatralnie wzdłuż toru. Najbardziej znanym cyrkiem był Circus Maximus w Rzymie (IV w. p.n.e.); dziś miejsce w budynku lub namiocie z okrągłą areną, otoczoną amfiteatralną widownią, w którym odbywają się występy cyrkowe.
2) widowisko rozrywkowe, na które składają się występy artystów cyrkowych; są oni zawodowo związani z cyrkiem, prezentują widowiska, w których wykazują się sprawnością fizyczną, zręcznością, odwagą, zimną krwią przy wykonywaniu numerów cyrkowych, którym towarzyszy muzyka orkiestry cyrkowej. Wyróżnia się kilka gł. typów artystów cyrkowych
a) Akrobata, (linoskoczek, ekwilibrysta) demonstruje umiejętność panowania nad własnym ciałem podczas niebezpiecznych ewolucji na linie, trapezie, skoków na trampolinie i batucie, popisów gimnastycznych (piramidy), jazdy na rowerze. Te umiejętności znane były już w staroż. Egipcie, a w Rzymie i wiekach średnich stanowiły stały punkt repertuaru wędrownych kuglarzy. W wersji nowożytnej akrobatyka uprawiana jest od XIX w.
b) Iluzjonista (prestidigitator,sztukmistrz) dzięki wypracowanej zręczności palców i użyciu rozmaitych przyrządów i rekwizytów wywołuje u widzów zakłócenia w toku logicznego rozumowania, w związku z czym mogą oni nabrać błędnego przekonania, że przedmioty, zwierzęta, ludzie zachowują się w sposób sprzeczny z prawami przyrody (znikają, unoszą się nad ziemią itp.). c) Klown (wesołek) pojawia się na arenie w jaskrawym makijażu, z pomalowanymi na czerwono ustami i okrągłym nosem, w za dużych butach i za szerokich, opadających spodniach, kryzie przy szyi, w peruce marchewkowego koloru. Grą nawiązuje do błazeńskiej tradycji sięgającej starożytności. W żartach niejednokrotnie odwołuje się do absurdalnego humoru. Zazwyczaj wykazuje się sprawnością akrobaty i żonglera. d) Treser uczy zwierzęta wykonywania zaplanowanych czynności. Wielokrotnie powtarzając ćwiczenia, wytwarza u nich odruchy warunkowe. Dla potrzeb cyrku tresuje się lwy, tygrysy, niedźwiedzie, słonie, psy, konie, foki. e) Woltyżerbiegnących po arenie. f) Żongler jest specjalistą sztuk zręcznościowych, polegających na bardzo szybkim podrzucaniu i chwytaniu kolejno różnych przedmiotów. Dawniej do artystów cyrkowych zaliczano także siłaczy i zapaśników (m.in. na przeł. XIX i XX w. w c. występowali pol. mistrzowie świata W. Pytlasiński i S. Cyganiewicz). Sztuka cyrkowa narodziła się w Chinach ok. 3500 p.n.e. Jej eur. źródeł można się doszukiwać w rzym. wyścigach rydwanów i kaskaderskich popisach jazdy, a także walkach gladiatorów. Popisy rzym. linoskoczków i żonglerów kontynuowali średniow. wędrowni kuglarze, zw. hacerzami. Umiejętności cyrkowe włączali do swojego repertuaru aktorzy także następnych epok, a popisy cyrkowców były stałym elementem komedii sowizdrzalskich, rybałtowskich i komedii dell’arte. Współczesny c. ukształtował się pod koniec XVIII w. w Anglii (c. P. Astleya, Londyn 1779). We Włoszech i Francji został spopularyzowany za sprawą wł. rodziny Franconi. W Warszawie już 1782 powstał drewniany budynek zw. Hecą, w którym odbywały się walki zwierząt. Stały c. wybudowała i prowadziła 1883-1914 rodzina Ciniselli. Szczególny rozwój sztuka cyrkowa zanotowała w okresie międzywojennym. W Polsce największą popularność zyskały duety klownów (Bim-Bom, Din-Don), rodziny Mileców, Blumskich, Barańskich oraz treser koni A.K. Werner de Renroff. Spośród artystów cyrkowych rekrutują się kaskaderzy i postaci teatralne i filmowe. Tradycja występów cyrkowych jest przekazywana z rodziców na dzieci. Powstają także szkoły c., np. 1950-90 w Julinku pod Warszawą działało Studium Sztuki Cyrkowej. W Monte Carlo odbywa się prestiżowy Międzynar. Festiwal Sztuki Cyrkowej, najwyższą nagrodą jest Złoty Clown.
R. Croft-Cooke, P. Cotes, Świat cyrku, Warszawa 1986. wykonuje akrobatyczne, kaskaderskie ewolucje na galopujących, specjalnie trenowanych, koniach
1) W staroż. Rzymie budynek przeznaczony do wyścigów konnych, wzniesiony na planie wydłużonej elipsy ze ściętym jednym z krótkich boków, widownia składała się z ław wznoszących się amfiteatralnie wzdłuż toru. Najbardziej znanym cyrkiem był Circus Maximus w Rzymie (IV w. p.n.e.); dziś miejsce w budynku lub namiocie z okrągłą areną, otoczoną amfiteatralną widownią, w którym odbywają się występy cyrkowe.
2) widowisko rozrywkowe, na które składają się występy artystów cyrkowych; są oni zawodowo związani z cyrkiem, prezentują widowiska, w których wykazują się sprawnością fizyczną, zręcznością, odwagą, zimną krwią przy wykonywaniu numerów cyrkowych, którym towarzyszy muzyka orkiestry cyrkowej. Wyróżnia się kilka gł. typów artystów cyrkowych
a) Akrobata, (linoskoczek, ekwilibrysta) demonstruje umiejętność panowania nad własnym ciałem podczas niebezpiecznych ewolucji na linie, trapezie, skoków na trampolinie i batucie, popisów gimnastycznych (piramidy), jazdy na rowerze. Te umiejętności znane były już w staroż. Egipcie, a w Rzymie i wiekach średnich stanowiły stały punkt repertuaru wędrownych kuglarzy. W wersji nowożytnej akrobatyka uprawiana jest od XIX w.
b) Iluzjonista (prestidigitator,sztukmistrz) dzięki wypracowanej zręczności palców i użyciu rozmaitych przyrządów i rekwizytów wywołuje u widzów zakłócenia w toku logicznego rozumowania, w związku z czym mogą oni nabrać błędnego przekonania, że przedmioty, zwierzęta, ludzie zachowują się w sposób sprzeczny z prawami przyrody (znikają, unoszą się nad ziemią itp.). c) Klown (wesołek) pojawia się na arenie w jaskrawym makijażu, z pomalowanymi na czerwono ustami i okrągłym nosem, w za dużych butach i za szerokich, opadających spodniach, kryzie przy szyi, w peruce marchewkowego koloru. Grą nawiązuje do błazeńskiej tradycji sięgającej starożytności. W żartach niejednokrotnie odwołuje się do absurdalnego humoru. Zazwyczaj wykazuje się sprawnością akrobaty i żonglera. d) Treser uczy zwierzęta wykonywania zaplanowanych czynności. Wielokrotnie powtarzając ćwiczenia, wytwarza u nich odruchy warunkowe. Dla potrzeb cyrku tresuje się lwy, tygrysy, niedźwiedzie, słonie, psy, konie, foki. e) Woltyżerbiegnących po arenie. f) Żongler jest specjalistą sztuk zręcznościowych, polegających na bardzo szybkim podrzucaniu i chwytaniu kolejno różnych przedmiotów. Dawniej do artystów cyrkowych zaliczano także siłaczy i zapaśników (m.in. na przeł. XIX i XX w. w c. występowali pol. mistrzowie świata W. Pytlasiński i S. Cyganiewicz). Sztuka cyrkowa narodziła się w Chinach ok. 3500 p.n.e. Jej eur. źródeł można się doszukiwać w rzym. wyścigach rydwanów i kaskaderskich popisach jazdy, a także walkach gladiatorów. Popisy rzym. linoskoczków i żonglerów kontynuowali średniow. wędrowni kuglarze, zw. hacerzami. Umiejętności cyrkowe włączali do swojego repertuaru aktorzy także następnych epok, a popisy cyrkowców były stałym elementem komedii sowizdrzalskich, rybałtowskich i komedii dell’arte. Współczesny c. ukształtował się pod koniec XVIII w. w Anglii (c. P. Astleya, Londyn 1779). We Włoszech i Francji został spopularyzowany za sprawą wł. rodziny Franconi. W Warszawie już 1782 powstał drewniany budynek zw. Hecą, w którym odbywały się walki zwierząt. Stały c. wybudowała i prowadziła 1883-1914 rodzina Ciniselli. Szczególny rozwój sztuka cyrkowa zanotowała w okresie międzywojennym. W Polsce największą popularność zyskały duety klownów (Bim-Bom, Din-Don), rodziny Mileców, Blumskich, Barańskich oraz treser koni A.K. Werner de Renroff. Spośród artystów cyrkowych rekrutują się kaskaderzy i postaci teatralne i filmowe. Tradycja występów cyrkowych jest przekazywana z rodziców na dzieci. Powstają także szkoły c., np. 1950-90 w Julinku pod Warszawą działało Studium Sztuki Cyrkowej. W Monte Carlo odbywa się prestiżowy Międzynar. Festiwal Sztuki Cyrkowej, najwyższą nagrodą jest Złoty Clown.
R. Croft-Cooke, P. Cotes, Świat cyrku, Warszawa 1986. wykonuje akrobatyczne, kaskaderskie ewolucje na galopujących, specjalnie trenowanych, koniach
« powrót
