balet, jeden z rodzajów teatru muzycznego.

balet [łac. ballare ‘tańczyć’], 1. teatr. muz. jeden z rodzajów teatru (obok teatru dram. opery, pantomimy), widowisko sceniczne, w którym gł. środkiem wypowiedzi artyst. jest > taniec, wykonywany z akompaniamentem muzycznym wg ustalonej choreografii. Balet rozwinął się w epoce renesansu z włoskich widowisk teatralnych o charakterze dworskim, zawierających elementy śpiewu, >pantomimy i tańca. W XVII w. ważnym ośrodkiem sztuki baletowej (gł. dzięki twórczości J. B. Lully’ego) stał się dwór króla francuskiego Ludwika XIV; od momentu powstania w 1669 r. Królewskiej Akademii Muzyki i Tańca w Paryżu (obecnej Opery Paryskiej) następowała stopniowa ewolucja widowiska baletowego w kierunku opero–baletu. Kompozytorzy (m.in. Ch. W. Gluck) coraz chętniej wykorzystywali w operach wstawki baletowe, powierzając często tancerzom (poprzez odpowiedni dobór gestów) podkreślanie akcji dramatycznej. O szczególnym pokrewieństwie form opery i baletu decydowała również rozpoczynająca widowisko uwertura, a także wirtuozowskie popisy solistów. Balet klasyczny ukształtował się w okresie klasycyzmu i romantyzmu; w 2 poł. XIX w. gł. centrum sztuki baletowej była Rosja; nowoczesny rodzaj baletu, z muzyką o wysokich walorach artystycznych, stworzył Piot Czajkowski (Jezioro łabędzie, Dziadek do orzechów, Śpiąca królewna); w latach 1909–29 światowe sukcesy odnosił zespół S. Diagilewa, twórca > Baletów Rosyjskich. Duży wpływ na nowoczesny > taniec wywarły na przełomie XIX i XX w. koncepcje rytmiczne E.J. Dalcroze’a i eksperymenty tancerki Isadory Duncan; na rozwój współczesnego baletu miał istotny wpływ M. Béjart i jego międzynarodowy zespół Balet XX Wieku działający w Europie w l. 1960-92; w 2 poł. XX w. elementy baletu klasycznego przenikały do licznych kultur pozaeuropejskich (m.in. Japonii i Chin.); obecnie w muzyce baletowej istnieje ogromna różnorodność stylistyczna, związana gł. z pojawieniem się nowych, nieznanych wcześniej, form ekspresji tanecznej, jak również z coraz wyższym poziomem oprawy wizualnej widowisk (efekty świetlne, zaawansowana technicznie scenografia, itp.). W Polsce pierwszy zespół baletowy działał w latach 1785 – 94 na dworze króla Stanisława Augusta Poniatowskiego; do najbardziej znanych w historii baletu pololskiego należą m.in. Pan Twardowski Ludomira Różyckiego oraz Harnasie Karola Szymanowskiego; od 1973 r. w Poznaniu działa założony przez C. Drzewieckiego i prowadzony od 1988 r. przez Ewę Wycichowską Polski Teatr Tańca, Balet Poznański; 2. Zespoły baletowe są częścią zespołów artystycznych teatrów operowych, operetki, musicali, rewii, estrady, kabaretu; 3. film. filmy ukazujące istotę i piękno tańca samego w sobie lub będącego metaforą życia, miłości, pracy (Gorączka sobotniej nocy J. Badhama 1978, Krwawe gody 1981 i Tango 1998 C. Saury); filmowe spektakle baletowe, taneczne wyróżniające się samodzielnością układów tanecznych tworzących całość fabularną a nie tylko towarzyszące właściwej akcji, jak w filmie rewiowych czy musicalu jak w ekranizacjach baletów scenicznych; zob. też: koryfeusz, taniec, primabalerina.