Stanisław Wyspiański (1869-1907), polski malarz, poeta, dramaturg, reżyser-inscenizator, scenograf, kompozytor, jeden z najwybitniejszych twórców Młodej Polski. Wszechstronna twórczość W. należy do największych zjawisk artystystycznych w sztuce polskiej. Studiował w Szkole Sztuk Pięknych w Krakowie (u W. Łuszczkiewicza i Jana Matejki), uczęszczał na wykłady z historii, historii sztuki i literatury na Uniwersytecie Jagiellońskim. 1889-90 wraz z J. Mehofferem pracował przy polichromii kościoła Mariackiego wg. kartonów Matejki. 1890-94 odbył podróże m.in. do Włoch i Francji (1891-92 studiował w Paryżu). Od 1895 mieszkał w Krakowie, był współzałozycielem  Towarzystwa Sztuka, od 1902 uczył w Szkole Sztuk Pięknych.
Wypracował styl łączący cechy dekoracyjne w stosowaniu płaskiej plamy barwnej i giętej, kaligraficznej linii z wielką siłą ekspresji.
Jego twórczość plastyczna była bardzo różnorodna. Projektował witraże, które należą do największych osiągnięć w tej technice, do katedr lwowskiej i wawelskiej (niezrealizowane) oraz do kościoła franciszkanów w Krakowie, gdzie wykonał także część polichromii o motywach roślinnych. Najczęściej posługiwał się techniką pastelu, w której był mistrzem. Malował liczne portrety: przyjaciół, dzieci i żony, autoportrety oraz postaci ze świata literatury, sztuki i teatru (wizerunki aktorów w różnych wcieleniach scenicznych, np. Ludwika Solskiego) oraz kompozycje o wymowie symbolicznej, nierzadko związane z twórczością dramaturgiczną (Chochoły 1898-99) oraz pejzaże (cykl widoków na kopiec Kościuszki). Wyspiański zajmował się różnymi dziedzinami sztuki użytkowej – projektował meble i wnętrza (Towarzystwa Lekarskiego w Krakowie, 1904), położył ogromne zasługi w unowocześnieniu polskiej typografii i grafiki książkowej (szata graficzna czasopisma „Życie”, i ilustracje do Iliady). Wykonywał także do własnych dramatów ilustracje i układy graficzne oraz scenografię i kostiumy; 1904-05, wraz z architektem W. Ekielskim, stworzył wizjonerski projekt przebudowy Wawelu w formie starożytnego amfiteatru greckiego (tzw. Akropolis), jako pomnika kultury narodowej.
Z teatrem związał się dopiero od 1897 wcześniej uważając się tylko za malarza. Za życia zaliczono go grona czterech wieszczów i jest obok romantyków największym twórcą dramatu, zwłaszcza tragedii. Dążył do odrodzenia, na wzór antyczny, społecznej funkcji teatru, który poprzez ukazywanie ważnych problemów patriotycznych i moralnych, aktywnie wychowuje obywatela. W swoich inscenizacjach i projektach kładł nacisk na widowiskowość, nasyconą elementami wzruszenia i refleksji. Kształtował kompozycję i dynamikę scen zbiorowych, wyrazistość aktorskiego gestu i postawy. Każdy kolejny dramat wprowadzał do teatru nowe rozwiązania artystystyczne. Wydarzenia osadzał w konkretnej rzeczywistości i odwzorowując autentyczne postaci. Wesele (1901) jest poetyckim reportażem z wesela Rydla, które odbyło się w podkrakowskich Bronowicach; rewolucyjnym zabiegiem była premiera w Teatrze Miejskim w Krakowie Wyzwolenia (1903), którego akcja dzieje się w tymże Teatrze Miejskim a scenografia narasta w trakcie rozwoju akcji – od całkowicie pustej sceny i aktorów w prywatnych ubraniach. W Akropolis (1904) ożywił postaci z wawelskich gobelinów i posągów; Noc listopadowa (1904) dzieje się na warszawskich ulicach i w Łazienkach Królewskich, a wydarzenia powstania listopadowego urastają do rangi greckiego mitu za sprawą obecności Ateny, która zeszła z parkowego pomnika. W swoich inscenizacjach swobodnie łączył estetykę romantyzmu, realizmu i wszystkie modernistyczne kierunki artystyczne i ideowe, jak np. symbolizm, impresjonizm, dekadentyzm wyrażając je w scenografii, sferze dźwiękowej, grze aktorskiej, fabule i akcji. W pełnym zakresie swe projekty inscenizacyjne i scenograficzne zrealizował w wystawieniu Bolesława Śmiałego 1903. Wśród innych dramatów były m.in.: Meleager 1899 (wyst. 1908), Protesilas i Laodamia 1899 (wyst. 1903), Warszawianka (1898), Klątwa 1899 (wyst. 1900), Sędziowie (1907). Był pierwszym inscenizatorem Dziadów Adama Mickiewicza (1901). Swoją działalnością teatralna zapoczątkował w Polsce dzieje inscenizacji, autorsko wpisując się w dokonania Wielkiej Reformy Teatru, jako wszechstronny artysta teatru zrewolucjonizował myślenie o teatrze, położył podwaliny pod nowoczesną scenografię.